Algemeen
In de loop van de 15e eeuw begon Rotterdam met een veerdienst
op Katendrecht, eerst roeiend en later zeilend. De zeilpont
was een platboomd vaartuigje met zware beweegbare kleppen aan de
voor- en achtersteven. Bij vertrek werd de pont moeizaam de rivier
op geboomd en eenmaal op stroom gekomen werden de zeilen gehesen.
In 1828 werd de zeilpont vervangen door een radarstoomboot. In 1900
werd door de gemeente Rotterdam de Reederij ‘Heen en Weer’ opgericht.
Vanaf 1 juli 1901 ging de rederij eerst met 2 voetveren en een maand
later met 3 schepen varen. De schepen kregen de namen
‘Heen en Weer I, II en III’.
In 1902 kreeg ook de firma K. Bohré & Co. een vergunning voor het
exploiteren van veerdiensten. Per 1 januari 1909 werden die
diensten en de 10 schepen van Bohré door de gemeente overgenomen
en werden de veerdiensten in een nieuwe gemeentelijke Veerdienst
ondergebracht.
De voetveren van Bohré kregen de nummers IV t/m XIII.
De oude namen waren ‘Padang 1 t/m 10’.
Daarna liet de gemeente nog 4 voetveren en 5 wagenveren bouwen.
De 4 voetveren kregen de nummers XIV t/m XVII.
De in 1915 geïntroduceerde ‘Heen en Weer XVI en XVII’ werden -
gezien hun opvallende scherpe boeg aan de voor- en achterzijde
- in de volksmond ‘strijkijzers’ genoemd.
Van de in totaal 17 gebouwde voetveren bestaan er anno 2013 nog
precies 3.
Vandaag aandacht aan de oudste van die 3 eenheden; de ‘Fram’
(ex ‘Heen en weer III’) uit 1901.
Volgende maand zal aandacht worden geschonken aan de andere nog
bestaande voormalige voetveren, t.w. de ‘Boekanier’
(ex ‘Heen en Weer X’) en de ‘Aalscholver’ (ex ‘Heen en Weer XV’).
De ‘Fram’ (ex ‘Heen en Weer III’) in de Koedoodhaven te Barendrecht.
‘Fram’
De ‘Fram’ werd met twee zustershepen als voetveer (of voetveerpont)
door de scheepsbouwwerf Bonn & Mees te Rotterdam gebouwd en
als ‘Heen en Weer III’ in 1901 in de vaart gebracht.
Met de bouw van het schip was f 65.000,-- gemoeid.
Opdrachtgever voor de bouw van de voetveer was de eerdergenoemde
Reederij ‘Heen en Weer’ van de gemeente Rotterdam.
De afmetingen van het schip waren: lengte 24,58 m, breedte 5,30 m
met een diepgang van 2,60 m. Het laadvermogen was 45 ton.
De voortstuwing geschiedde d.m.v. een 2-cylinder verticale compound
machine met een vermogen van 78 ipk gebouwd door de
firma Löhnis & Co.
Het voorschip
Het achterschip met het noodroer en helmstok (op de grond liggend)
De stoommachine van de ‘Heen en Weer III” heeft tot 1949 dienst
gedaan. In 1949 werd deze vervangen door een 80 pk sterke Industrie
dieselmotor, type 2VD6. Die motor staat nu nog steeds in de
machinekamer van de ‘Fram’ en volgens schipper Maurice Hamm verkeert
hij in optimale conditie. Het starten van de motor gebeurt nog steeds
zoals dat in 1949 gebeurde; met lucht. Een compressor, aangedreven
door de Industrie dieselmotor, vult de luchtketels.
Tijdens de ombouw van stoommachine naar diesel door de werf Boot te
Alphen aan de Rijn is ook het huidige dekhuis en stuurhut geplaatst.
Interieur dekhuis richting voorschip
In het begin van de jaren 60 van de vorige eeuw heeft de gemeente
Rotterdam het aantal veren afgebouwd en tot twee dagen na het
operationeel worden van de Rotterdamse metro op 8 februari 1968 heeft
de ‘Heen en Weer III’ (thans ‘Fram’) als voetveer op de route
Willemskade-Koninginnehoofd-Katendrecht dienst gedaan.
Niet alleen vele Rotterdammers maar ook vele Nederlanders bewaren
mooie en/of bijzondere herinneringen aan de Heen en Weerbootjes.
Na een oplegperiode in de Dokhaven nam de Stichting Fridtjof Nansen
Scoutinggroep 12 Rotterdam de ‘Heen en Weer III’ uiteindelijk voor
een symbolisch bedrag op 4 juli 1969 over en werd het schip
herdoopt in ‘Fram’. Daarbij was van belang dat de scoutinggroep
vanwege de bouw van de metro hun toenmalige groepshuis ‘De Bunker’
in Rotterdam had moeten verlaten.
Stuurwiel met geheel rechts de koppeling
Vanaf de datum van verwerving door de scoutinggroep heeft de ‘Fram’
een vaste ligplaats in de Koedoodhaven te Barendrecht
(aan de Oude Maas) en nog steeds is de Stichting Belangen behartiging
Fridtjof Nansen Scoutinggroep 12 Barendrecht de trotse eigenaar van
het thans 112 jaar oude schip. De thuisbasis werd in 2004 gewijzigd
van Rotterdam naar Barendrecht. De ‘Fram’ doet dienst als wachtschip
voor zeeverkenners. Met het schip worden jaarlijks zo’n 6 tochten en
kampen door het gehele land ondernomen. Iedere zomer vindt het zgn.
grote kamp plaats wanneer in twee weken richting de Friese Meren
wordt gevaren. Dit jaar wordt op 17 augustus a.s. om 12.00 uur vanuit
de Koedoodhaven richting Friesland gevaren.
De 6 Lelievletten worden daarbij op sleeptouw genomen.
Duidelijk een Industriemotor, type 2VD6, nr. 3404
En zo beleeft de scoutinggroep al 44 jaar veel plezier van de
voormalige ‘Heen en Weer III’. Het onderhoud aan het schip wordt door
vrijwilligers van de stichting verricht. Voor de scoutinggroep is
de ‘Fram’ een ideaal schip om met de jeugd van 12 tot 16 jaar tochten
te ondernemen en zodoende een stukje van het vak te leren.
De accommodatie is aan boord beperkt. Zo zijn in het achteronder
(de vroegere achtersalon voor de passagiers in de 2e klasse)
24 slaapplaatsen gecreëerd terwijl er in het vooronder (de vroegere
voorsalon voor de passagiers in de 1e klasse) 8 slaapplaatsen
beschikbaar zijn voor de begeleiding/bemanning.
Het open dek was vroeger voor de passagiers in de 3e klasse.
Interieur dekhuis richting achterschip
Schipper van de ‘Fram’ is de heer Maurice Hamm. Hij is tevens adviseur
en was van 1999 tot 2009 ook voorzitter van de Stichting.
De ‘Fram’ (Noors voor ‘vooruit’) heeft op 17 april 2003 de status
monumentaal varend erfgoed van de Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen
(FONV) gekregen. De voormalige voetveer is vernoemd naar het schip
van de Noorse ontdekkingsreiziger, wetenschapper en diplomaat
Fridtjof Nansen (1861-1930) waarmee hij in 1893 de Noordpool
probeerde te bereiken.
De in 1949 geïnstalleerde Industrie dieselmotor, type 2VD6
& de schipper van de ‘Fram’, de heer Maurice Hamm
Tekst Fridtjof Nansen Scoutinggroep 12 Barendrecht
en bewerkt door Bert Lamers
Geraadpleegde bronnen:
Havens, kranen, dokken en veren, gemeentelijke
Handelsinrichtingen het Havenbedrijf der gemeente Rotterdam,
1882-2006 door J.U. Brolsma en Bonn & Mees, van scheepswerf tot
hijsspecialist 1888-2013 door J. Leenheer en C. Zevenbergen.
Bijbehorende foto’s Bert Lamers
Voor verdere informatie over de ‘Fram’
zie http://84.86.9.180/FRAM/ms_fram.htm
© Bert Lamers • Startpagina • meer Archief
Overzicht van de machinekamer
