Op 4 en 11 augustus van dit jaar zijn twee artikelen van
Bert Lamers op deze website geplaatst inzake de ‘Fram’
(ex ‘Heen en Weer III’) en de ‘Boekanier’ (ex ‘Heen en Weer X’).
Beide artikelen zijn nog na te lezen via de rubriek Opmerkelijk
(geheel onderaan deze site links).
Na lang en intensief speurwerk thans aandacht aan de 3e nog
bestaande voormalige Heen en Weerboot, de ‘Aalscholver’ (ex ‘Heen en Weer XV’).
In totaal zijn er door de gemeente Rotterdam 17 Heen en Weerbootjes
in de vaart gebracht. Van die 17 eenheden bestaan er anno 2013 nog maar 3, waarvan er 2 (de ‘Fram’ en de ‘Boekanier’) in actieve dienst zijn. De 3e eenheid, de ‘Aalscholver’, fungeert vanaf eind 2001 als woonschip.
De ‘Aalscholver’ (ex ‘Heen en Weer XV’) in de Museumhaven Zutphen
Maar eerst even terug naar de geschiedenis.
Nadat de gemeente Rotterdam per 1 januari 1909 de diensten en
de 10 schepen van de firma K. Bohré & Co. had overgenomen
en met de reeds bestaande 3 voetveren (de ‘Heen en Weer I t/m III’)
in een nieuwe gemeentelijke Veerdienst had ondergebracht, liet
de gemeente nog 4 voetveren en 5 wagenveren bouwen.
De 4 voetveren kregen de namen ‘Heen en Weer XIV t/m XVII’.
De ‘XIV en XV’ werden in 1910 geïntroduceerd; de ‘XVI en XVII’ in 1915.
Gezien hun opvallende scherpe boeg aan de voor- en achterzijde
– werden de laatstgenoemde schepen in de volksmond ‘strijkijzers’
genoemd.
De ‘Heen en Weer XV’ werd in opdracht van de gemeente Rotterdam
door de firma Landman & Zoon te Schiedam gebouwd. De afbouw
geschiedde bij de werf van P. Smit Jr. te Rotterdam. Met de bouw
van het voetveer (of voetveerpont) was f 30.000,-- gemoeid.
Omdat het schip 3 maanden te laat werd opgeleverd kreeg de werf
een boete van f 1.750,--.
Vanaf 4 april 1910 werd de ‘Heen en Weer XV’ ingezet op de lijn
Dokhaven– Schiemond–Waalhaven, maar vanwege te geringe
belangstelling werd die dienst al weer met ingang van 1 januari 1911
gestaakt. Het schip werd daarna ingezet op andere lijnen, waaronder
de (bijna) oorspronkelijke route Sluisjesdijk–Schiemond–Waalhaven.
De afmetingen van het schip was: lengte 28,85 m, breedte 6,30 m en
een diepgang van 1,90 m.
De voortstuwing geschiedde d.m.v. een 2-cilinder verticale
compound stoommachine met een vermogen van 260 ipk.
De stoommachine van de ‘Heen en Weer XV” heeft tot 1957 dienst
gedaan. In juli 1957 werd deze vervangen door een 4-cilinder
Industrie dieselmotor, type 4VD6A, goed voor 200 pk.
Tijdens de ombouw van stoommachine naar diesel werd op het
achterdek naar het voorbeeld van de huidige ‘Fram’ en ‘Boekanier’ een dekhuis geplaatst.
In het begin van de jaren 60 van de vorige eeuw heeft de
gemeente Rotterdam het aantal veren afgebouwd en tot twee dagen
na de ingebruikname van de Rotterdam metro op 8 februari 1968
heeft de ‘Heen en Weer XV’ in de Rotterdamse haven dienst gedaan.
Na een korte oplegperiode in de Dokhaven nam de Nederlandsche
Stoomsleepdienst v/h van P. Smit Jr. C.V. t.b.v. haar
dochtermaatschappij Spido vrij verrassend de ‘Heen en Weer XV’ voor
een bedrag van f 15.000,-- van de gemeente Rotterdam over.
De formele overdracht vond plaats op 30 mei 1968. Herdoopt in
‘Veermansplaat’ gebruikte de Spido de voormalige voetveer voor
het halen en brengen van personen naar en van diverse schepen
in de Rotterdamse haven.
De ‘Veermansplaat’ was het vierde schip van de Spido met die naam.
De in 1990 gewijzigde opbouw
Vier jaar is Smit-Spido eigenaar geweest van de ‘Veermansplaat’.
Na een oplegperiode in de Leuvehaven werd ze in juni 1972 verkocht
aan Metaalhandel & Sloopwerken H.P. Heuvelman N.V. te
Krimpen aan den IJssel om te worden gesloopt, maar twee maanden
later verkocht Heuvelman het schip door aan de heer G. Postma
te Harlingen.
Alvorens de ‘Veermansplaat’ voor de vangst van garnalen op de
Waddenzee in te zetten gaf Postma de romp van het schip een
opmerkelijk groene kleur. Na amper twee maanden werd het schip al
weer verkocht aan de eveneens in Harlingen woonachtige heer J. Nauta.
Nauta herdoopte het schip in ‘Mebay’. Begin oktober 1972 werd de
heer J. Leistra uit Zurich (Friesland) eigenaar van de voormalige
Rotterdamse voetveer en hij gaf haar de naam ‘Hendrika II’.
Ruim 11 jaar heeft ze als ‘Hendrika II’ op de Noordzee dienst gedaan.
Het achterschip. Let op de dubbele roeren (dubbelplaats)
Omdat de ‘Aalscholver’ een voormalig Rotterdams schip is heeft
de huidige eigenaar de schoorsteen een Rotterdams tintje gegeven
Half december 1983 volgde de verkoop aan de heer C. Fondse te Harlingen.
Onder de nieuwe naam van ‘Albatros’ werd ze toen ingezet voor de
sportvisserij op de Noordzee. Teneinde de sportvissers meer dekruimte
te geven werd in 1990 het in 1957 geplaatste dekhuis op het achterschip
verwijderd. Kennelijk nam de belangstelling voor de sportvisserij
af want in december 1991 werd het schip door de heer Fondse omgedoopt
in ‘Noordvaarder’ en ingezet voor sprotvisserij op de Noordzee.
Eind juli 1993 volgde dan weer de verkoop aan de Vennootschap
Onder Firma (VOF) Aalscholver te Velp. De ‘Noordvaarder’ werd weer
ingezet voor de sportvisserij op de Waddenzee. Eind 2001 koopt dan
tenslotte de heer Eibert van Sligtenhorst de ‘Noordlander’ om er
met zijn vrouw op te gaan wonen.
In de Houthaven van Museumhaven Zutphen werd een ligplaats gevonden
en tijdens de vaartocht van Harlingen naar Zutphen besloot het
echtpaar de voormalige voetveer bij aankomst in Zutphen in
‘Aalscholver’ om te dopen.
Opbouw vanaf het achterschip
Museumhaven Zutphen is vanaf 2000 op particulier initiatief
gerealiseerd en men biedt historische schepen een ligplaats.
Daarmee wil men het erfgoed niet alleen levend houden maar ook
een representatief beeld van de traditionele binnenvaart geven.
De Museumhaven telt inmiddels 18 oude bedrijfsschepen waarvan
de meeste worden bewoond. De haven is elke dag voor een ieder
gratis toegankelijk.
Museumhaven Zutphen met in het midden de ‘Aalscholver’
Anno 2013 is de heer Van Sligtenhorst nog steeds eigenaar van
de ‘Aalscholver’ en nog steeds ligt het goed onderhouden schip
in de Houthaven te Zutphen. Geruime tijd is het schip echter
te koop. Als reden voor de verkoop van het schip geeft de heer
Van Sligtenhorst op dat het onderhoud – mede gezien zijn leeftijd
– steeds zwaarder en moeilijker wordt. De vraagprijs bedraagt
thans € 179.000,-- en voor dat bedrag koopt men volgens een
omschrijving van de makelaar een comfortabel klassiek gelijnd
woonschip met een grote woonkamer, moderne keuken,
luxe badkamer, 2e douche en toilet, 2 hutten met in totaal
4 slaapplaatsen en veel bergruimte.
De in 1957 geïnstalleerde Industrie dieselmotor, type 4VD6A
De woonkamer bevindt zich in het achteronder
In de machinekamer staat nog steeds de in 1957 geïnstalleerde
Industrie dieselmotor type 4VD6A. Volgens de eigenaar verkeert
de Industriemotor in uitstekende staat en kan er in principe
direct met het schip worden gevaren. Haar laatste vaartocht
maakte het schip in 2004 toen ze in Zwartsluis een dokbeurt
onderging. Vermeldingwaard is voorts dat de heer Van Sligtenhorst
de romp van de ‘Aalscholver’ in 2008 de huidige zwart/donker blauwe
rompkleur heeft gegeven. Daarnaast gaf hij ook de opbouw frissere
kleuren en kreeg de schoorsteen (zwart met in het midden
groen-wit-groene banden) een historisch Rotterdams tintje.
Wie in de toekomst ook de nieuwe eigenaar van de ‘Aalscholver’
moge worden, vanaf deze plaats wordt de wens uitgesproken dat
het uit 1910 daterende schip moet worden behouden – ook al is dat
dan als woonschip – en zeker niet voor sloop mag worden afgevoerd.
De vele namen die de voormalige ‘Heen en Weer XV’ vanaf 1968 heeft
gehad hebben wij voor de duidelijkheid in een apart kadertje gezet.
Dit artikel kwam tot stand mede dankzij de hulp van de heren
Kees van Garderen, Maurice Hamm en Eibert van Sligtenhorst.
Tekst en foto’s Bert Lamers • Startpagina • meer Archief
De ‘Aalscholver’ vanaf de steiger
‘Heen en Weer XV’
Vanaf mei 1968; ‘Veermansplaat’
Vanaf okt. 1972; ‘Mebay’
Vanaf okt. 1972; ‘Hendrika II’
Vanaf dec. 1983; ‘Albatros’
Vanaf dec. 1991; ‘Noordvaarder’
Vanaf dec. 2001; ‘Aalscholver’
